KRZESIWO
Regionalny program edukacji w zakresie tradycyjnej kultury ludowej, realizowany przez Powiatowy Ośrodek Kultury od 1996 r. przy współudziale środków Ministerstwa Kultury. Celem programu jest ochrona dziedzictwa kulturowego oraz tworzenie warunków dla rozwoju folkloru i sztuki ludowej poprzez udostępnianie młodemu odbiorcy autentycznych treści kulturowych. Nazwa “Krzesiwo” symbolizuje tu z jednej strony ciągłość tradycji, z drugiej zaś - ożywianie zanikających elementów tradycyjnej kultury ludowej takich jak gwara, zwyczaje, obrzędy, muzyka, tańce i pieśni oraz rękodzieło. Specyfika programu polega na tym, że instruktorem jest tu autentyczny artysta ludowy - informator, który przekazuje swoją wiedzę i umiejętności w sposób bezpośredni młodemu odbiorcy. Edukacja prowadzona jest tu w dwóch nurtach: nauka rękodzieła ludowego obejmująca bardzo wiele dziedzin sztuki ludowej oraz nauka tańca i starych pieśni, dawnych zabaw dzieci wiejskich na pastwisku, spotkania z artystami ludowymi (muzykantami, tancerzami, śpiewakami - laureatami ogólnopolskich konkursów folklorystycznych). Zrealizowano 11 edycji programu, Ogółem odbyło się ponad 1000 zajęć w tym 570 z rękodzieła ludowego w takich dziedzinach jak: zdobnictwo (tradycyjne ozdoby wnętrza: wycinanki, wianki, bukiety itd)), plastyka obrzędowa ( ozdoby choinkowe, “pieczywko bożonarodzeniowe”, maski i ubrania kolędników i przebierańców ostatkowych, szopki bożonarodzeniowe, misie zapustne, pisanki, klekotki wielkanocne, pasyjki, gaiki, wózki dyngusowe, wieńce dożynkowe, baty weselne), haft, szycie elementów strojów ludowych, tkactwo, przędzenie na kołowrotku, garncarstwo, ceramika figuralna, zabawkarstwo (lolki z koziochy”, wiatraczki, grechotki, fruczki, ruchome ptaszki na patyku itd,,) instrumenty pasterskie ( piszczałki z wierzby i czarnego bzu, fujarki, trąbki z kory wierzbowej, kuliszki), plecionkarstwo ( wykonywanie koszyków, opałek i innych przedmiotów z wikliny, korzenia sosnowego i słomy), rzeźba. Były też pokazy dawnych czynności gospodarskich takich jak młócenie cepami, pieczenie chleba, wykonywanie trepów drewnianych, obróbka lnu. Z nurtu muzyki, tańca i zabaw było 46 spotkań z artystami ludowymi “Bliżej folkloru”, 250 zajęć z nauki tańca i starych pieśni, 25 zabaw pastwiskowych, ponadto 40 prelekcji etnograficznych i 85 pogadanek m.in. na temat tańca, stroju i wielu dziedzin sztuki ludowej.
W pierwszych trzech edycjach program obejmował teren województwa sieradzkiego. w tym trzy regiony etnograficzne: sieradzki, wieluński i łęczycki. Od 1999 r. po reformie administracyjnej kraju program „Krzesiwo” ograniczony został do Sieradza, powiatu i terenów przyległych.
We wszystkich zajęciach i spotkaniach wzięło udział ponad 120 artystów – informatorów ludowych, w tym 4 zespoły ( Zespół Obrzędowy z Chojnego, „Zapuszczanie”, „Ostrowiacy i „Polesianki”), 6 kapel ( z Woźnik, z Baszkowa, z Lututowa, Wierzchlasu i dwie kapele łęczyckie), 8 skrzypków, 10 par tanecznych, 8 śpiewaków oraz 38 twórców manualnych. Statystykę tę jednak trudno tak jednoznacznie podać, gdyż niektórzy twórcy manualni uczestniczyli w zajęciach z folkloru i wielu folklorystów z kolei prowadziło też zajęcia ze sztuki ludowej. Kilka twórczyń - realizowało zajęcia w wielu dziedzinach Należy tu wymienić: Janinę Świniarską z Chojnego, Wandę Majtykę z Popowic, Bronisławę Bednarek z Sieradza- Zapusty Wielkiej, Józefę Chaładaj z Sieradza-Monic. Wśród tych, którzy permanentnie brali udział w programie szczególnie zasłużył się, zmarły w 2004 r skrzypek Józef Janczak z Baszkowa oraz hafciarka i wykonawczyni ozdób Marianna Pawlak z Sieradza –Monic, ponadto Janina Kędzierska, Marianna Raj z Chojnego, Józef Makówka z Chojnego Józef Piechota z Wojciechowa, Józefa Stupska z Sieradza, Stanisława i Stanisław Kałuziakowie, Franciszka i Eugeniusz Kaczmarkowie, Janina Miłek, Józef Świniarski, Józef Bednarek.
W 2006 r odszedł z krzesiwowego grona Józef Świniarski. Starsi artyści odchodzą, niektórzy też ze względu na stan zdrowia nie mogą już aktywnie brać udziału w zajęciach. Przychodzą młodsi, którzy swoje umiejętności artystyczne przejęli od starszych. Od kilku lat zdobnictwo prowadzi Katarzyna Reszpondek - córka Janiny Kędzierskiej i wnuczka Józefy Janickiej. W ostatnich edycjach Krzesiwa bardzo uaktywnił się sieradzki rzeźbiarz ludowy Józef Bogusławski, który prowadzi zajęcia nie tylko z rzeźbiarstwa, ale też ciągle odnajduje w sobie nowe umiejętności: wykonywanie mioteł, klekotek wielkanocnych, sikawek drewnianych, a ostatnio również zabawek drewnianych, jakie zapamiętał z dzieciństwa. Garncarstwo w Sieradzu już nie istnieje , ale znalazł się człowiek, który przyglądał się kiedyś pracy garncarzy i nauczył się od nich przygotowywać glinę, pracował też w muzeum przy konserwacji przedmiotów ceramicznych i zgodził się prowadzić zajęcia w swoim warsztacie z nauki wykonywania figurek z gliny. Stanisław Raj znakomicie potrafi zaciekawić odbiorców tym przedmiotem. Bardzo ciekawe zajęcia przeprowadziła też w 2006 roku Mariola Perdek z Klonowej ucząc dzieci pieczenia chleba oraz wyrobu masła i sera w tradycyjny sposób. Niezwykle prężną krzesiwową twórczynią jest Janina Świniarska. Jako kierowniczka Zespołu Obrzędowego w Chojnem dba o edukację młodego pokolenia zespołu. Zaangażowała się tak bardzo, że przejęła wiele ciekawych umiejętności od starszych twórców, aby je przekazać młodym. Stała się w ten sposób nieocenioną instruktorką zarówno dla swoich podopiecznych jak i dzieci z Sieradza i innych miejscowości, gdzie realizowane jest „Krzesiwo”. W zakresie folkloru do Spotkań z artystami ludowymi od 2005 roku dołączył skrzypek Józef Tomczyk z Mroczek Małych, a także tancerze młodego pokolenia z Chojnego: Adam Bakowicz, Krzysztof Masierowski i Agata Woźniak, która jest nie tylko dobrą tancerką, ale również znakomitą śpiewaczką ludową. Do nauki tańca przygrywa też kapela, w której skład wchodzą młodzi ludzie: skrzypaczka Marta Cicha, która przejęła w sposób bezpośredni repertuar nieomal wszystkich skrzypków ludowych regionu sieradzkiego i towarzyszący jej na małym bębenku – ciachotku Michał Świniarski.
W zajęciach uczestniczyło ogółem ok. 6 tysięcy odbiorców, w tym ok. 780 osób skupionych w 28 grupach objętych działaniami kompleksowymi. W pierwszych latach realizacji programu stałymi odbiorcami były dzieci i młodzież z zespołów folklorystycznych, placówek kultury, świetlic terapeutycznych, natomiast po wprowadzeniu ścieżki regionalnej do szkół najczęstszymi odbiorcami stali się uczniowie różnych placówek oświatowych.
Z grup, które miały najwięcej zajęć trzeba wymienić: grupę dziecięcą Zespołu Obrzędowego z Chojnego, dziecięce zespoły obrzędowe z Ożarowa, Wierzchlasa i Popowic, świetlica terapeutyczna sióstr Urszulanek, ośrodki kultury w Lututowie, Ostrówku, Młodzieżowe Domy Kultury w Zduńskiej Woli „Na pięterku” i w Wieluniu, a po 1999 r - szkoły podstawowe we wsiach podsieradzkich Monicach, Męce, Zapuście Wielkiej, Charłupi Małej oraz szkoły w Sieradzu: podstawowe: nr 10, 9, 4, dzieci z Przedszkoli nr 5 i 15, Zespołu Szkół Katolickich oraz młodzież z Gimnazjum nr 1 i Gimnazjum Gminy Sieradz i Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Sieradzu. W roku 2006 kompleksową edukacją objęty został zespół Pieśni i Tańca 'Sieradzanie", włączone zostały też szkoły w Kaszewie i Rossoszycy. Autorkami programu są: etnograf Małgorzata Dziurowicz-Kaszuba i instruktor tańca Teresa Dębska.
| film | folder: 10 x krzesiwo | galeria |