BIESIADY pn. "SPOTKANIA TANCERZY, ŚPIEWAKÓW
I INSTRUMENTALISTÓW LUDOWYCH"
Biesiady poprzedzały badania terenowe w celu wyszukania tancerzy, śpiewaków i instrumentalistów ludowych prowadzone przez etnografa - Małgorzatę Dziurowicz-Kaszubę i instruktora tańca ludowego - Teresę Dębską i instruktora Marię Sobocińska z Wojewódzkiego Domu Kultury w Sieradzu, późniejszego Regionalnego Ośrodka Kultury w Sieradzu oraz pracowników placówek kultury w poszczególnych gminach. Podczas badań terenowych nie zawsze było możliwe nagranie wszystkich wartościowych artystów ludowych z uwagi na nieodpowiednie warunki. Niemożliwe było także sfilmowanie autentycznych par tanecznych. W tym celu zorganizowano wspólne spotkania. W przygotowanych salach przeprowadzano nagrania śpiewaków i instrumentalistów oraz tancerzy.
I Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy Sieradz odbyło się w Spółdzielczym Domu Kultury w Sieradzu w dniu 16.04.1989 r.
Zaprezentowali się:
- tancerze z: Zapusty Wielkiej, Kowali, Dzigorzewa, Charłupi Małej, Mnichowa, Sieradza, Chojnego, Monic, Woźnik, Biskupic;
- instrumentaliści: Tadeusz Krata z Rembieszowa, Józef Szymczak z Woźnik, Józef Wolman z Chojnego, Stanisław Pryk z Dzigorzewa, Wawrzyniec Pietrzak z Męki, Stanisław Walczak z Sieradza, Antoni Augustyniak z Woźnik;
- śpiewacy: Bronisława Bednarek z Zapusty Wielkiej, Anna Skonieczna i Janina Skoczylas i Henryk Michalak z Biskupic, Józefa Janicka i Marianna Pawlak z Monic, Zofia Szumicka z Kowali, Podczas Spotkania przeprowadzono rejestrację na video tradycyjnych tańców regionu sieradzkiego oraz nagrania dźwiękowe.
Uczestnicy I Spotkań
II Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy Klonowa odbyło się w Gminnym Ośrodku Kultury w Klonowej w dniu 11.06.1989 r.
Na Spotkanie przybyło tylko 11 osób aczkolwiek w czasie badań wielu ludzi deklarowało chęć wzięcia udziału w Biesiadzie.
Najstarszą uczestniczką Spotkania była Katarzyna Kupis z Trzeciaków urodzona w 1897 r. Nie zarejestrowano żadnych nowych tańców, a te które zaprezentowano nie wniosły nowych informacji do posiadanych nagrań. Z powodu braku muzykantów na terenie gminy Klonowa zaproszono kapelę z Woźnik k/Zapolic.
W osobnym pomieszczeniu dokonano nagrań śpiewaków: Katarzyny Kupis , Emilii Paroń ur. w 1903 r. z Górki Klonowskiej, Jadwigi Kryściak ur. w 1912 r. z Górki Klonowskiej, Wacław Caban ur. w 1906 r. z Leliwy i Stefan Caban ur. 1907 r. z Huty Klonowskiej.
III Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin Ostrówek, Czarnożyły i Lututów odbyło się w Gminnym Ośrodku Kultury w Ostrówku przy współudziale Gminnych Ośrodków Kultury z Lututowa i Czarnożył w dniu 19.11.1989 r.
Na Spotkanie nie przybyli wszyscy informatorzy, którzy w czasie bezpośrednich rozmów deklarowali w nim swój udział. Najstarszym uczestnikiem Spotkania był Józef Filipiak ur. w 1909 r. ze wsi Huta gmina Lututów. Zarejestrowano techniką video tradycyjnie tańczone polki i owijoki. Na szczególną uwagę zasługują zabawy taneczne: gapa, gołąbek, z krzesełkiem, chusteczka. Podczas Spotkania wyłoniono kilku dobrych tancerzy ludowych, którzy później reprezentowali województwo sieradzkie w ogólnopolskich konkursach. Tancerzom towarzyszyła kapela z zespołu "Ostrowiacy" w składzie: Leszek Wesołowski z Ostrówka ur. 1947 r.- akordeon, Franciszek Gąsiorek z Ostrówka ur. 1920 r.- skrzypce, Mieczysław Jastrząbek z Ostrówka ur. 1932 r.- bębenek oraz skrzypkowie - muzykanci wiejscy: Władysław Szymczak z Łęk Dużych ur. 1923 r. , Stanisław Łabęcki z Kozub ur. 1923 r., Franciszek Łebek z Raczyn aur. 1919 r., którzy stworzyli tradycyjną kapelę ludową.
W nagraniach magnetofonowych udział wzięli: śpiewacy:: Zofia Salwa z Opojowic ur. 1915 r., Maria Żuraw ze Swobody ur. 1922 r., Waleria Żuraw ur. 1919 r w Szynkielowie, Zenobia Bajzel ur. 1934 r w Wiktorowie i Maria Dziuba ur. 1930 r. w Wiktorowie, Bronisława Wyglądacz z Dobrosławia ur. 1936 Józef Filipiak , Franciszek Błaszczyk ur. 1917 , a także skrzypkowie: Władysław Szymczak ur. 1923 r. w Łękach Dużych
IV Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin Wieluń, Skomlin i Mokrsko odbyło się w Wieluńskim Domu Kultury w dniu 29.04.1990 r.
Udział wzięli m.in. śpiewaczki: Zofia Idasiak z Bojanowa , Bronisława Podyma z Turowa, Krystyna Kucharek z Wróblewa-Malinówki, tancerze: cztery pary z Popowic, które pokazały krzyżoka-żydka i cztery kobiety z Kurowa, które zaprezentowały rodzaj Krzyżoka.
Zarejestrowano dwie zabawy taneczne: gapę i chusteczkę oraz tańce powszechnie tańczone: oberki i polki.
V Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin Warta
i Goszczanów odbyło się w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Warcie w dniu 18.11.1990 r.
Na Spotkanie nie przybyli wszyscy zaproszeni informatorzy. Zawiedli zwłaszcza muzykanci. Na 14 zaproszonych przybyło tylko 2: skrzypek Tadeusz Smug z Nobeli - ur. w 1937 r. i harmonista Władysław Leśniczak z Łabędzi - ur. w 1918 r.
Zarejestrowano tradycyjny sposób tańczenia polek i owijaków oraz kilka zabaw tanecznych.
Zaprezentowali się tancerze z Poniatowa, Sulmowa, Głaniszewa, Baszkowa, Grzybków.
VI Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin
Kiełczygłów, Osjaków i Siemkowice odbyło się w Gminnym Ośrodku Kultury w Kiełczygłowie przy współudziale Gminnych Ośrodków Kultury z Osjakowa i Siemkowic w dniu 24.11.1991 r.
Najstarszym uczestnikiem Spotkania był skrzypek Józef Brożyna z Lipia - ur. w 1902 roku. Dokonano nagrań video kilku dobrych tancerzy z: Radoszewic, Katarzynopola, Zmyślonej, Dryganka, Gumiska, Chorzewa, Łukomierza, Ławianej. Poza polką i owijakiem zaprezentowano także zabawy o charakterze tanecznym - weksel, z krzesełkiem.
Tancerzom przygrywała kapela z Kiełczygłowa w składzie: Marian Półka - trąbka, Tadeusz Kubiak - klarnet, Jan Krysiak - kontrabas, Zygmunt Rej - skrzypce, Mieczysław Synowiec - bęben.
Uczestnik VI Spotkań B. Kurczewski
podczas badań terenowych
VII Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy Poddębice odbyło się w Poddębickim Domu Kultury w dniu 16.02.1992 r.
Najstarszą uczestniczką Spotkania była Zofia Kryszewska z Rąkszyna - ur. w 1912 r.
Zarejestrowane tańce oraz pieśni wskazują z jednej strony na duży wpływ działalności, w okresie międzywojennym, kół młodzieżowych "Wici", z drugiej zaś teren gminy Poddębice to obszar przejściowy podlegający wpływom dwóch większych regionów - sieradzkiego i łęczyckiego.
Niektórzy mieszkańcy wsi takich jak: Bałdrzychów, Góra Bałdrzychowska, Kałów i Pudłów byli słuchaczami kursów organizowanych przez "Wici" i zdobyte tam umiejętności wdrażali młodzieży przygotowując inscenizacje teatralne, ucząc pieśni i tańca. Stąd też podczas Spotkania był np. oberek prowadzony przez wodzireja (hasła: para za parą, kółeczko, ogólny, na miejscu itp.). Natomiast w pieśniach uwidoczniła się znajomość układanych pieśni okolicznościowych. Z kolei w sposobie tańczenia, pieśniach i muzyce widoczne były wpływy regionów sieradzkiego i łęczyckiego z większym nasileniem tego ostatniego.
Zarejestrowano: tańce (oberki, polki, kujony), wywiady na temat zabaw tanecznych, zawołań w tańcu i niektórych zwyczajów, pieśni oraz muzykę w wykonaniu kapeli w składzie: Jan Prośniak - skrzypce, Kazimierz Graczyk - harmonia i Franciszek Kuropatwa - bębenek.
Jan Pielesiak - skrzypek z Chodowa w trakcie nagrań
VIII Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin Wartkowice i Dalików odbyło się w Urzędzie Gminy w Gostkowie przy współudziale GOK w Dalikowie w dniu 21.11.1992 r.
Na Spotkanie przybyło ponad 30 informatorów. Zarejestrowano techniką wideo "kujawioki", polki, oberki oraz nagrano pieśni, przyśpiewki i muzykę instrumentalną.
Teren obu gmin pod względem etnograficznym jest regionem łęczyckim. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż jest to teren mocno zniwelowany pod względem zachowania tradycyjnej kultury ludowej. W gronie informatorów znaleźli się ludzie, którzy są dużymi indywidualnościami. Tak więc w tańcu: Helena Cembrzyńska, Jan Dąbrowski, Zdzisław Graczyk, Stanisław Lemiesz; w muzyce - skrzypek Jan Pielesiak, w śpiewie - Helena Cembrzyńska.
IX Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin Brzeźnio i Brąszewice odbyło się w Gminnym Ośrodku Kultury w Brzeźniu przy współudziale GOK w Brąszewicach w dniu 14.11.1993 r.
Wiele osób, które w czasie badań terenowych zadeklarowało swój udział w Spotkaniu, nie przybyło z powodu choroby lub innych zdarzeń losowych (w jednym przypadku nawet śmierci). W rezultacie na Spotkanie przybyło 32 informatorów. Teren gminy Brąszewice jest terenem ciekawym pod względem zachowania tradycyjnej kultury. Było więc kilku interesujących, starszych skrzypków . W gronie informatorów wyróżnili się instrumentaliści: Stanisław Ciołek, Józef Ciołek, Leon Chudzia; tancerz Ignacy Kurka i śpiewaczki: Aleksandra Laskowska i Helena Stasiak.
X Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin Błaszki i Wróblew odbyło się w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Błaszkach przy współudziale Gminnej Biblioteki Publicznej we Wróblewie w dniu 20.11.1994 r.
Na Spotkanie przybyło około 30 informatorów. Zarejestrowano techniką wideo tańce powszechnie tańczone, głównie owijoki. Natomiast polkę dobrze zatańczyła tylko jedna para.
Udokumentowano różne zabawy o charakterze tanecznym, m.in.: sokoła, żydówkę. Ciekawym zjawiskiem było zademonstrowanie przez informatorki z Wilkszyc "przebierańca" weselnego oraz "jabłoneczki weselnej". Informatorki zaśpiewały stare obrzędowe pieśni o jabłoneczce oraz pokazały dawny sposób jej rozbierania. Zaśpiewano wiele ciekawych, starych pieśni obrzędowych oraz ballad.
Wśród osób, które wyróżniły się na Spotkaniu należy wymienić śpiewaczkę Leokadię Kowalską z Wilkszyn, Janinę Hadrysia z Kobierczyka oraz skrzypków Kazimierza Piorunowskiego z Kalinowej i Józefa Tomczyka z Mroczek Małych, który okazał się nie tylko dobrym muzykantem, ale również i tancerzem. Do tańca przygrywała kapela w składzie: dwaj wcześniej wymienieni skrzypkowie, bębnista p.Siwiak z Golkowa, harmonista Stanisław Szafirowicz z Mroczek Małych.
Uczestnicy X Spotkań
XI Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy Wierzchlas odbyło się Szkole Podstawowej w Wierzchlesie w dniu 23.11.1995 r.
Na Spotkanie przybyło tylko 7 informatorów. Zarejestrowano techniką wideo tańce powszechnie tańczone: polkę i owijoka, jedną zabawę o charakterze tanecznym: gapowy- weksel i taniec -krzyżok. Nagranie tańców nastręczało dużo problemów, ponieważ wśród informatorów zabrakło tancerzy. Jedynie muzykanci - skrzypkowie: Władysławw Słomiński ur. w 1918 r. i Władysław Matusiak ur. w 1923 r. obaj z Wierzchlasa, wystąpili w podwójnej roli. Dobrym tancerzem okazał się skrzypek Władysław Słomiński. Najcenniejszą informatorką, świetną śpiewaczką z tej gminy okazała się Marianna Duszyńska ze wsi Strugi. Na szczególną uwagę zasługuje informacja przekazana przez nią dotycząca krakowiaków tańczonych na dawnych pograjkach. Omówiła ona i zaprezentowała ich przebieg. Przekaz ten okazał się bardzo cenny, gdyż jest to jedyna taka informacja z tego terenu. Przekazała ona również informację dotyczącą tańca o charakterze zabawowym tj. różowany wianek.
Nagrano bardzo cenny materiał dźwiękowy, bardzo krótkie, świetne, cięte przyśpiewki i ciekawe, dłuższe ballady.
Śpiewaczki: (od lewej) Józefa Kluska,
Marianna Góra i Marianna Duszyńska
w czasie nagrań
XII Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy Pątnów odbyło się w Urzędzie Gminy w Pątnowie w dniu 26.11.1995 r.
Organizatorem tego Spotkania był Zespół Obrzędowy z Popowic przy aktywnym wsparciu Urzędu Gminy. Wiele osób, które w czasie badań terenowych zadeklarowało swój udział w Spotkaniu, nie przybyło z różnych przyczyn losowych (choroba, wypadek, odpust w Dzietrznikach). W rezultacie w Spotkaniu wzięło udział 30 osób, w tym 15 informatorów. Nagrano wiele ciekawych pieśni: zarówno krótkie przyśpiewki, jak i długie ballady - zaprezentowały je panie z Załęcza Wielkiego (W.Wcisło, M.Polak, H.Kubera) i Popowic (A.Nowak, A.Jarząbek i A.Grajek) oraz Walenty Pęcherczyk i Florian Kowalczyk z Kadłuba.
Zarejestrowano tańce, głównie powszechnie tańczone: polki i oberki. Zaprezentowali je byli członkowie zespołu. Uzyskano też potwierdzenie informacji dot. zawołań i zdobnikowania w tańcach. W czasie Spotkania p.Walenty Pęcherczyk z Dzietrznik - ur. w 1911 r. przypomniał taniec zwany kokietek. Pokazał jego przebieg, jak również zaśpiewał melodię. Wiek informatora nie pozwolił na bardzo dokładną prezentację tego tańca.
Uczestnicy XII Spotkań
XIII Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy Konopnica odbyło się w Gminnym Ośrodku Kultury w Konopnicy 6.04.1997 r.
Na Spotkanie przybyło 15 informatorów, głównie kobiet. Nastręczało to wiele trudności w zrealizowaniu części tanecznej, natomiast bardzo owocne były nagrania magnetofonowe. Na Spotkanie przybyła nawet 88-letnia Stanisława Nowak z Wrońska.
Do tańczonych owijoków i polek przygrywał skrzypek Józef Kępski.
Uczestnicy XIII Spotkań
XIV Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy
Burzenin i Złoczew odbył się w Miejskim Ośrodku Kultury w Złoczewie 19.11. 2000 r. przy współpracy z Urzędem Gminy w Burzeninie.
Na Spotkanie przybyło 40 informatorów, z czego 27 osób z gminy Burzenin. Nagrano wiele ciekawego materiału śpiewno-muzycznego. Ze skrzypków należy wymienić: Władysława Wrzoska z Gronowa, Czesława Niciejewskiego ze Szklanej huty oraz Tadeusza Kuźnika z Majaczewic, któremu w nagraniach towarzyszyła siostra Stefania Kaczmarek bębniąca na "ciachotku". Bardzo ciekawe pieśni zaśpiewały: Adolfa Kurowska z Burzenina, Helena Kubiak z Kopaniny i Marianna Czapnik z Łeszczyna. Wszystkim uczestnikom do tańca grała zaproszona kapela ludowa z Lututowa. Obecni tancerze starali się zaprezentować tradycyjny sposób tańczenia. W wielu przypadkach, z uwagi na wiek tańczących, nie w pełni oddawali oni charakter dawnego stylu tańca. Zabrakło ozdobników i tańca w cztery strony, o czym tylko mówili. Na uwagę zasługuje drobna polka zatańczona przez Annę Krzywanię z Niechmirowa. Dużo ciekawiej wypadły zabawy o charakterze tanecznym: gołąbek, chusteczka, z krzesełkiem, które wspólnie przypomnieli sobie tańczący.
Tańce na sali Kobiety z Łeszczyn w pokoju nagrań
Tekst: Teresa Dębska
Zdjęcia: Archiwum Muzeum Okręgowego w Sieradzu
Strona główna