Multimedialna Teka Folkloru


BIESIADY pn. "SPOTKANIA TANCERZY, ŚPIEWAKÓW I INSTRUMENTALISTÓW LUDOWYCH"

Biesiady poprzedzały badania terenowe w celu wyszukania tancerzy, śpiewaków i instrumentalistów ludowych prowadzone przez etnografa - Małgorzatę Dziurowicz-Kaszubę i instruktora tańca ludowego - Teresę Dębską i instruktora Marię Sobocińska z Wojewódzkiego Domu Kultury w Sieradzu, późniejszego Regionalnego Ośrodka Kultury w Sieradzu oraz pracowników placówek kultury w poszczególnych gminach. Podczas badań terenowych nie zawsze było możliwe nagranie wszystkich wartościowych artystów ludowych z uwagi na nieodpowiednie warunki. Niemożliwe było także sfilmowanie autentycznych par tanecznych. W tym celu zorganizowano wspólne spotkania. W przygotowanych salach przeprowadzano nagrania śpiewaków i instrumentalistów oraz tancerzy.

I Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy Sieradz odbyło się w Spółdzielczym Domu Kultury w Sieradzu w dniu 16.04.1989 r.
Zaprezentowali się:
- tancerze z: Zapusty Wielkiej, Kowali, Dzigorzewa, Charłupi Małej, Mnichowa, Sieradza, Chojnego, Monic, Woźnik, Biskupic;
- instrumentaliści: Tadeusz Krata z Rembieszowa, Józef Szymczak z Woźnik, Józef Wolman z Chojnego, Stanisław Pryk z Dzigorzewa, Wawrzyniec Pietrzak z Męki, Stanisław Walczak z Sieradza, Antoni Augustyniak z Woźnik;
- śpiewacy: Bronisława Bednarek z Zapusty Wielkiej, Anna Skonieczna i Janina Skoczylas i Henryk Michalak z Biskupic, Józefa Janicka i Marianna Pawlak z Monic, Zofia Szumicka z Kowali, Podczas Spotkania przeprowadzono rejestrację na video tradycyjnych tańców regionu sieradzkiego oraz nagrania dźwiękowe.

Uczestnicy I Spotkań
Uczestnicy I Spotkań

II Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy Klonowa odbyło się w Gminnym Ośrodku Kultury w Klonowej w dniu 11.06.1989 r.
Na Spotkanie przybyło tylko 11 osób aczkolwiek w czasie badań wielu ludzi deklarowało chęć wzięcia udziału w Biesiadzie. Najstarszą uczestniczką Spotkania była Katarzyna Kupis z Trzeciaków urodzona w 1897 r. Nie zarejestrowano żadnych nowych tańców, a te które zaprezentowano nie wniosły nowych informacji do posiadanych nagrań. Z powodu braku muzykantów na terenie gminy Klonowa zaproszono kapelę z Woźnik k/Zapolic. W osobnym pomieszczeniu dokonano nagrań śpiewaków: Katarzyny Kupis , Emilii Paroń ur. w 1903 r. z Górki Klonowskiej, Jadwigi Kryściak ur. w 1912 r. z Górki Klonowskiej, Wacław Caban ur. w 1906 r. z Leliwy i Stefan Caban ur. 1907 r. z Huty Klonowskiej.

III Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin Ostrówek, Czarnożyły i Lututów odbyło się w Gminnym Ośrodku Kultury w Ostrówku przy współudziale Gminnych Ośrodków Kultury z Lututowa i Czarnożył w dniu 19.11.1989 r.
Na Spotkanie nie przybyli wszyscy informatorzy, którzy w czasie bezpośrednich rozmów deklarowali w nim swój udział. Najstarszym uczestnikiem Spotkania był Józef Filipiak ur. w 1909 r. ze wsi Huta gmina Lututów. Zarejestrowano techniką video tradycyjnie tańczone polki i owijoki. Na szczególną uwagę zasługują zabawy taneczne: gapa, gołąbek, z krzesełkiem, chusteczka. Podczas Spotkania wyłoniono kilku dobrych tancerzy ludowych, którzy później reprezentowali województwo sieradzkie w ogólnopolskich konkursach. Tancerzom towarzyszyła kapela z zespołu "Ostrowiacy" w składzie: Leszek Wesołowski z Ostrówka ur. 1947 r.- akordeon, Franciszek Gąsiorek z Ostrówka ur. 1920 r.- skrzypce, Mieczysław Jastrząbek z Ostrówka ur. 1932 r.- bębenek oraz skrzypkowie - muzykanci wiejscy: Władysław Szymczak z Łęk Dużych ur. 1923 r. , Stanisław Łabęcki z Kozub ur. 1923 r., Franciszek Łebek z Raczyn aur. 1919 r., którzy stworzyli tradycyjną kapelę ludową.
W nagraniach magnetofonowych udział wzięli: śpiewacy:: Zofia Salwa z Opojowic ur. 1915 r., Maria Żuraw ze Swobody ur. 1922 r., Waleria Żuraw ur. 1919 r w Szynkielowie, Zenobia Bajzel ur. 1934 r w Wiktorowie i Maria Dziuba ur. 1930 r. w Wiktorowie, Bronisława Wyglądacz z Dobrosławia ur. 1936 Józef Filipiak , Franciszek Błaszczyk ur. 1917 , a także skrzypkowie: Władysław Szymczak ur. 1923 r. w Łękach Dużych

IV Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin Wieluń, Skomlin i Mokrsko odbyło się w Wieluńskim Domu Kultury w dniu 29.04.1990 r.
Udział wzięli m.in. śpiewaczki: Zofia Idasiak z Bojanowa , Bronisława Podyma z Turowa, Krystyna Kucharek z Wróblewa-Malinówki, tancerze: cztery pary z Popowic, które pokazały krzyżoka-żydka i cztery kobiety z Kurowa, które zaprezentowały rodzaj Krzyżoka. Zarejestrowano dwie zabawy taneczne: gapę i chusteczkę oraz tańce powszechnie tańczone: oberki i polki.

V Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin Warta i Goszczanów odbyło się w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Warcie w dniu 18.11.1990 r.
Na Spotkanie nie przybyli wszyscy zaproszeni informatorzy. Zawiedli zwłaszcza muzykanci. Na 14 zaproszonych przybyło tylko 2: skrzypek Tadeusz Smug z Nobeli - ur. w 1937 r. i harmonista Władysław Leśniczak z Łabędzi - ur. w 1918 r.
Zarejestrowano tradycyjny sposób tańczenia polek i owijaków oraz kilka zabaw tanecznych. Zaprezentowali się tancerze z Poniatowa, Sulmowa, Głaniszewa, Baszkowa, Grzybków.

VI Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin Kiełczygłów, Osjaków i Siemkowice odbyło się w Gminnym Ośrodku Kultury w Kiełczygłowie przy współudziale Gminnych Ośrodków Kultury z Osjakowa i Siemkowic w dniu 24.11.1991 r.
Najstarszym uczestnikiem Spotkania był skrzypek Józef Brożyna z Lipia - ur. w 1902 roku. Dokonano nagrań video kilku dobrych tancerzy z: Radoszewic, Katarzynopola, Zmyślonej, Dryganka, Gumiska, Chorzewa, Łukomierza, Ławianej. Poza polką i owijakiem zaprezentowano także zabawy o charakterze tanecznym - weksel, z krzesełkiem.
Tancerzom przygrywała kapela z Kiełczygłowa w składzie: Marian Półka - trąbka, Tadeusz Kubiak - klarnet, Jan Krysiak - kontrabas, Zygmunt Rej - skrzypce, Mieczysław Synowiec - bęben.

Uczestnik VI Spotkań B. Kurczewski<br />podczas badań terenowych
Uczestnik VI Spotkań B. Kurczewski
podczas badań terenowych

VII Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy Poddębice odbyło się w Poddębickim Domu Kultury w dniu 16.02.1992 r.
Najstarszą uczestniczką Spotkania była Zofia Kryszewska z Rąkszyna - ur. w 1912 r. Zarejestrowane tańce oraz pieśni wskazują z jednej strony na duży wpływ działalności, w okresie międzywojennym, kół młodzieżowych "Wici", z drugiej zaś teren gminy Poddębice to obszar przejściowy podlegający wpływom dwóch większych regionów - sieradzkiego i łęczyckiego. Niektórzy mieszkańcy wsi takich jak: Bałdrzychów, Góra Bałdrzychowska, Kałów i Pudłów byli słuchaczami kursów organizowanych przez "Wici" i zdobyte tam umiejętności wdrażali młodzieży przygotowując inscenizacje teatralne, ucząc pieśni i tańca. Stąd też podczas Spotkania był np. oberek prowadzony przez wodzireja (hasła: para za parą, kółeczko, ogólny, na miejscu itp.). Natomiast w pieśniach uwidoczniła się znajomość układanych pieśni okolicznościowych. Z kolei w sposobie tańczenia, pieśniach i muzyce widoczne były wpływy regionów sieradzkiego i łęczyckiego z większym nasileniem tego ostatniego. Zarejestrowano: tańce (oberki, polki, kujony), wywiady na temat zabaw tanecznych, zawołań w tańcu i niektórych zwyczajów, pieśni oraz muzykę w wykonaniu kapeli w składzie: Jan Prośniak - skrzypce, Kazimierz Graczyk - harmonia i Franciszek Kuropatwa - bębenek.

Jan Pielesiak - skrzypek z Chodowa w trakcie nagrań
Jan Pielesiak - skrzypek z Chodowa w trakcie nagrań

VIII Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin Wartkowice i Dalików odbyło się w Urzędzie Gminy w Gostkowie przy współudziale GOK w Dalikowie w dniu 21.11.1992 r.
Na Spotkanie przybyło ponad 30 informatorów. Zarejestrowano techniką wideo "kujawioki", polki, oberki oraz nagrano pieśni, przyśpiewki i muzykę instrumentalną. Teren obu gmin pod względem etnograficznym jest regionem łęczyckim. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż jest to teren mocno zniwelowany pod względem zachowania tradycyjnej kultury ludowej. W gronie informatorów znaleźli się ludzie, którzy są dużymi indywidualnościami. Tak więc w tańcu: Helena Cembrzyńska, Jan Dąbrowski, Zdzisław Graczyk, Stanisław Lemiesz; w muzyce - skrzypek Jan Pielesiak, w śpiewie - Helena Cembrzyńska.

IX Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin Brzeźnio i Brąszewice odbyło się w Gminnym Ośrodku Kultury w Brzeźniu przy współudziale GOK w Brąszewicach w dniu 14.11.1993 r.
Wiele osób, które w czasie badań terenowych zadeklarowało swój udział w Spotkaniu, nie przybyło z powodu choroby lub innych zdarzeń losowych (w jednym przypadku nawet śmierci). W rezultacie na Spotkanie przybyło 32 informatorów. Teren gminy Brąszewice jest terenem ciekawym pod względem zachowania tradycyjnej kultury. Było więc kilku interesujących, starszych skrzypków . W gronie informatorów wyróżnili się instrumentaliści: Stanisław Ciołek, Józef Ciołek, Leon Chudzia; tancerz Ignacy Kurka i śpiewaczki: Aleksandra Laskowska i Helena Stasiak.

X Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gmin Błaszki i Wróblew odbyło się w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Błaszkach przy współudziale Gminnej Biblioteki Publicznej we Wróblewie w dniu 20.11.1994 r.
Na Spotkanie przybyło około 30 informatorów. Zarejestrowano techniką wideo tańce powszechnie tańczone, głównie owijoki. Natomiast polkę dobrze zatańczyła tylko jedna para. Udokumentowano różne zabawy o charakterze tanecznym, m.in.: sokoła, żydówkę. Ciekawym zjawiskiem było zademonstrowanie przez informatorki z Wilkszyc "przebierańca" weselnego oraz "jabłoneczki weselnej". Informatorki zaśpiewały stare obrzędowe pieśni o jabłoneczce oraz pokazały dawny sposób jej rozbierania. Zaśpiewano wiele ciekawych, starych pieśni obrzędowych oraz ballad. Wśród osób, które wyróżniły się na Spotkaniu należy wymienić śpiewaczkę Leokadię Kowalską z Wilkszyn, Janinę Hadrysia z Kobierczyka oraz skrzypków Kazimierza Piorunowskiego z Kalinowej i Józefa Tomczyka z Mroczek Małych, który okazał się nie tylko dobrym muzykantem, ale również i tancerzem. Do tańca przygrywała kapela w składzie: dwaj wcześniej wymienieni skrzypkowie, bębnista p.Siwiak z Golkowa, harmonista Stanisław Szafirowicz z Mroczek Małych.

Uczestnicy X Spotkań
Uczestnicy X Spotkań

XI Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy Wierzchlas odbyło się Szkole Podstawowej w Wierzchlesie w dniu 23.11.1995 r.
Na Spotkanie przybyło tylko 7 informatorów. Zarejestrowano techniką wideo tańce powszechnie tańczone: polkę i owijoka, jedną zabawę o charakterze tanecznym: gapowy- weksel i taniec -krzyżok. Nagranie tańców nastręczało dużo problemów, ponieważ wśród informatorów zabrakło tancerzy. Jedynie muzykanci - skrzypkowie: Władysławw Słomiński ur. w 1918 r. i Władysław Matusiak ur. w 1923 r. obaj z Wierzchlasa, wystąpili w podwójnej roli. Dobrym tancerzem okazał się skrzypek Władysław Słomiński. Najcenniejszą informatorką, świetną śpiewaczką z tej gminy okazała się Marianna Duszyńska ze wsi Strugi. Na szczególną uwagę zasługuje informacja przekazana przez nią dotycząca krakowiaków tańczonych na dawnych pograjkach. Omówiła ona i zaprezentowała ich przebieg. Przekaz ten okazał się bardzo cenny, gdyż jest to jedyna taka informacja z tego terenu. Przekazała ona również informację dotyczącą tańca o charakterze zabawowym tj. różowany wianek. Nagrano bardzo cenny materiał dźwiękowy, bardzo krótkie, świetne, cięte przyśpiewki i ciekawe, dłuższe ballady.

piewaczki: (od lewej) Józefa Kluska,
Marianna Góra i Marianna Duszyńska
w czasie nagrań
Śpiewaczki: (od lewej) Józefa Kluska,
Marianna Góra i Marianna Duszyńska
w czasie nagrań

XII Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy Pątnów odbyło się w Urzędzie Gminy w Pątnowie w dniu 26.11.1995 r.
Organizatorem tego Spotkania był Zespół Obrzędowy z Popowic przy aktywnym wsparciu Urzędu Gminy. Wiele osób, które w czasie badań terenowych zadeklarowało swój udział w Spotkaniu, nie przybyło z różnych przyczyn losowych (choroba, wypadek, odpust w Dzietrznikach). W rezultacie w Spotkaniu wzięło udział 30 osób, w tym 15 informatorów. Nagrano wiele ciekawych pieśni: zarówno krótkie przyśpiewki, jak i długie ballady - zaprezentowały je panie z Załęcza Wielkiego (W.Wcisło, M.Polak, H.Kubera) i Popowic (A.Nowak, A.Jarząbek i A.Grajek) oraz Walenty Pęcherczyk i Florian Kowalczyk z Kadłuba. Zarejestrowano tańce, głównie powszechnie tańczone: polki i oberki. Zaprezentowali je byli członkowie zespołu. Uzyskano też potwierdzenie informacji dot. zawołań i zdobnikowania w tańcach. W czasie Spotkania p.Walenty Pęcherczyk z Dzietrznik - ur. w 1911 r. przypomniał taniec zwany kokietek. Pokazał jego przebieg, jak również zaśpiewał melodię. Wiek informatora nie pozwolił na bardzo dokładną prezentację tego tańca.

Uczestnicy XII Spotkań
Uczestnicy XII Spotkań

XIII Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy Konopnica odbyło się w Gminnym Ośrodku Kultury w Konopnicy 6.04.1997 r.
Na Spotkanie przybyło 15 informatorów, głównie kobiet. Nastręczało to wiele trudności w zrealizowaniu części tanecznej, natomiast bardzo owocne były nagrania magnetofonowe. Na Spotkanie przybyła nawet 88-letnia Stanisława Nowak z Wrońska. Do tańczonych owijoków i polek przygrywał skrzypek Józef Kępski.

Uczestnicy XIII Spotkań
Uczestnicy XIII Spotkań

XIV Spotkanie Tancerzy, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych z terenu gminy Burzenin i Złoczew odbył się w Miejskim Ośrodku Kultury w Złoczewie 19.11. 2000 r. przy współpracy z Urzędem Gminy w Burzeninie.
Na Spotkanie przybyło 40 informatorów, z czego 27 osób z gminy Burzenin. Nagrano wiele ciekawego materiału śpiewno-muzycznego. Ze skrzypków należy wymienić: Władysława Wrzoska z Gronowa, Czesława Niciejewskiego ze Szklanej huty oraz Tadeusza Kuźnika z Majaczewic, któremu w nagraniach towarzyszyła siostra Stefania Kaczmarek bębniąca na "ciachotku". Bardzo ciekawe pieśni zaśpiewały: Adolfa Kurowska z Burzenina, Helena Kubiak z Kopaniny i Marianna Czapnik z Łeszczyna. Wszystkim uczestnikom do tańca grała zaproszona kapela ludowa z Lututowa. Obecni tancerze starali się zaprezentować tradycyjny sposób tańczenia. W wielu przypadkach, z uwagi na wiek tańczących, nie w pełni oddawali oni charakter dawnego stylu tańca. Zabrakło ozdobników i tańca w cztery strony, o czym tylko mówili. Na uwagę zasługuje drobna polka zatańczona przez Annę Krzywanię z Niechmirowa. Dużo ciekawiej wypadły zabawy o charakterze tanecznym: gołąbek, chusteczka, z krzesełkiem, które wspólnie przypomnieli sobie tańczący.

Tańce na sali            Kobiety z Łeszczyn w pokoju nagrań
                                                 Tańce na sali                                                      Kobiety z Łeszczyn w pokoju nagrań



Tekst: Teresa Dębska
Zdjęcia: Archiwum Muzeum Okręgowego w Sieradzu

Strona główna

Zrealizowano przy pomocy finansowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Implementacja: Radosław Dobrzyński, Szymon Stępiński Grafika: Paulina Miller